Εν μέσω τρομοκρατικών επιθέσεων η Γαλλία πιέζει να ισχυροποιηθούν τα σύνορα της Ευρώπης

Υπήρξαν νεότερες προτάσεις για ενίσχυση των συνοριακών ελέγχων της ζώνης Σένγκεν χωρίς διαβατήρια στην Ευρώπη, ελέγχων που θα μπορούσαν να δυσκολέψουν την είσοδο εγκληματιών και τρομοκρατών στην εν λόγω περιοχή, αλλά φαίνεται πως δεν θα εξαλείψουν τα προβλήματα των «εγχώριων» τρομοκρατών και την ελεύθερη κυκλοφορία των εγκληματιών εντός της περιοχής. Στα επόμενα χρόνια, η τρομοκρατία και η μεταναστευτική πίεση θα συνεχίσουν να δημιουργούν μείζονες απειλές για την επιβίωση της ζώνης Σένγκεν.

Στις 5 Νοεμβρίου ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουήλ Μακρόν δήλωσε ότι η Γαλλία θα υποβάλει προτάσεις για τη βελτίωση των ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα του χώρου Σένγκεν τον Δεκέμβριο, αλλά δεν παρείχε λεπτομέρειες για το ζήτημα. Τα σχόλια του προέδρου Μακρόν αποτελούν μέρος μόνο της ενικότερης αντίδρασης της Γαλλίας στις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις στη Γαλλία και στην Αυστρία, στις οποίες οι επιτιθέμενοι ήσαν ελεύθεροι να μετακινούνται σε ευρωπαϊκές χώρες χωρίς έλεγχο.

Η ζώνη Σένγκεν περιλαμβάνει 26 ευρωπαϊκές χώρες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι επίσης μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα μέλη της Σένγκεν συμφώνησαν να εξαλείψουν τους φυσικούς ελέγχους στα αμοιβαία σύνορά τους, καθώς και να βελτιώσουν τους ελέγχους των εξωτερικών συνόρων της περιοχής. 

Η συμφωνία επιτρέπει στα κράτη μέλη να επαναφέρουν τους συνοριακούς ελέγχους, αλλά μόνο σε έκτακτες περιστάσεις όπως τρομοκρατική επίθεση ή κρίση υγείας και για σύντομο χρονικό διάστημα.

Ένα από τα κύρια προβλήματα ασφάλειας που συνδέονται με τον χώρο της ζώνης Σένγκεν είναι ότι η ύπαρξή του καθιστά σχετικά εύκολο για τους εγκληματίες να μετακινούνται σε ευρωπαϊκές χώρες με ελάχιστο ή καθόλου έλεγχο.

Ο άνδρας που ήταν υπεύθυνος για την τρομοκρατική επίθεση της 29ης Οκτωβρίου στη Νίκαια, εισήλθε στην περιοχή Σένγκεν από την Τυνησία στην Ιταλία και στη συνέχεια μετακόμισε στη Γαλλία για να εκτελέσει την επίθεση.

Ο υπεύθυνος για την τρομοκρατική επίθεση της 2ας Νοεμβρίου στη Βιέννη ταξίδεψε μεταξύ Σλοβακίας και Αυστρίας για να αποκτήσει πυρομαχικά για την επίθεση.

Η διευρυμένη συνεργασία για τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της ζώνης Σένγκεν και η αυξημένη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών είναι πιθανότερα από μία μόνιμη επαναφορά των συνοριακών ελέγχων μεταξύ των χωρών, κάτι που θα είχε αρνητικό αντίκτυπο στις οικονομίες τους.

Λόγω της έλλειψης φυσικών ελέγχων, η ζώνη Σένγκεν μειώνει το κόστος μεταφοράς, καθώς η διασυνοριακή διέλευση αγαθών και ανθρώπων είναι ταχύτερη και πιο αποτελεσματική. Συνεπώς, χώρες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές ή εξαρτώνται από πεπερασμένες αλυσίδες εφοδιασμού για τις οικονομίες τους, όπως η Γερμανία ή η Ολλανδία, θα αντισταθούν εύλογα στην οποιαδήποτε προσπάθεια επαναφοράς των συνοριακών ελέγχων μεταξύ των «κρατών Σένγκεν». Επίσης χώρες που βασίζονται στον τουρισμό, όπως η Ισπανία και η πατρίδα μας, είναι πιθανό να αντιταχθούν στο τέλος της ζώνης Σένγκεν.

Τα τελευταία χρόνια, τα μέλη της ζώνης Σένγκεν έχουν χορηγήσει πρόσθετους πόρους στον «Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής» (επίσης γνωστό ως Frontex). Ωστόσο, το «μπλοκ Σένγκεν» ακόμα αγωνίζεται να ελέγξει επιτυχώς τους ανθρώπους που εισέρχονται στην περιοχή της ζώνης Σένγκεν δια θαλάσσης και, σε μικρότερο βαθμό, από τη ξηρά. 

Ένα «κατακερματισμένο» δίκτυο πληροφοριών (το οποίο ως επί το πλείστον υφίσταται ακόμη σε εθνικό επίπεδο), καθώς και διάφορα υλικοτεχνικά και γλωσσικά εμπόδια, υπονομεύουν τις προσπάθειες της ΕΕ για την επιβεβλημένη αύξηση της συνεργασίας στον τομέα των πληροφοριών.

Διάφοροι «ριζοσπαστικοποιημένοι» υπήκοοι πραγματοποίησαν πολλές από τις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη. Συνεπώς μια μεταρρύθμιση της ζώνης Σένγκεν δεν θα είχε σημαντικό αντίκτυπο σε αυτήν την κατάσταση, αν και θα μπορούσε να περιορίσει τη διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ τρομοκρατών.

Σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η αναστολή της συμφωνίας Σένγκεν και η αποκατάσταση μόνιμων συνοριακών ελέγχων θα είχε ως αποτέλεσμα ετήσιες οικονομικές απώλειες μεταξύ 5 δισεκατομμυρίων και 18 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Μια σημαντική κλιμάκωση των διασυνοριακών τρομοκρατικών επιθέσεων στην Ευρώπη θα αύξανε την πολιτική πίεση στις εθνικές κυβερνήσεις να καταργήσουν, ή τουλάχιστον να αναστείλουν, τον χώρο της ζώνης Σένγκεν.

Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει ορισμένες χώρες να αποχωρήσουν από τη συμφωνία ή να απαιτήσουν την απέλαση των μελών εκείνων που δεν προστατεύουν τα εξωτερικά τους σύνορα. Οι απαιτήσεις για τερματισμό ή αναστολή της ζώνης Σένγκεν θα μπορούσαν επίσης να είναι αποτέλεσμα μιας νέας μαζικής εισροής αιτούντων άσυλο και οικονομικών μεταναστών, παρόμοια με την κρίση μετανάστευσης του 2015-2016.

Εθνικιστικά πολιτικά κόμματα σε όλη την Ευρώπη, όπως ο Εθνικός Συναγερμός της Γαλλίας, έχουν ζητήσει επανειλημμένα από τις χώρες τους να αποχωρήσουν από τη Συμφωνία Σένγκεν λόγω μειζόνων ανησυχιών για την ασφάλεια. 

Κατά τη διάρκεια της αιχμής της μεταναστευτικής κρίσης το 2016, μέλη της Σένγκεν, συμπεριλαμβανομένης της Αυστρίας και της Σουηδίας, δήλωσαν ότι η Ελλάδα πρέπει να αποβληθεί από τη συμφωνία, εκτός εάν βελτιώσει την προστασία των εξωτερικών της συνόρων.

Επίσης κάποιες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και της Αυστρίας, έχουν επανειλημμένα επικρίνει την ιταλική κυβέρνηση ότι επιτρέπει (και μερικές φορές ενθαρρύνει) τους αιτούντες άσυλο και τους οικονομικούς μετανάστες να εγκαταλείψουν την Ιταλία.

Χώρες που δεν είναι μέλη της Συμφωνίας Σένγκεν, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας, δεν ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν σε αυτήν.

Άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, εξακολουθούν να φιλοδοξούν να προσχωρήσουν στη Συμφωνία Σένγκεν, αν και οι ανησυχίες σχετικά με την παρουσία του οργανωμένου εγκλήματος και του αντίστοιχου αδύναμου «κράτους δικαίου» εξακολουθούν να καθυστερούν την ένταξή τους.

Α. Κωνσταντίνου