ΜΕΙΖΟΝΕΣ «ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΡΑΧΕΣ» ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΟΣ – Επιλογικά 3β
Μέρος 3β
Ο εγκεφαλικός νεοφλοιός (ή και νεοθηλαστικό σύμπλοκον) είναι υπεύθυνος για ειδικές ανώτερες ανθρώπινες λειτουργίες (λογικές σκέψεις, συνδυαστικήν αισθητηριακή αντίληψη, γνώση, δημιουργία κινητικών εντολών, χωρική αντίληψη και γλώσσα), συμπεριλαμβανομένης της χρήσεως σημείων, της προβλέψεως των γεγονότων, της ενσυναισθήσεως και αρκετών άλλων λειτουργιών. Το μεταιχμιακόν σύστημα, (ή και παλαιοθηλαστικόν σύμπλοκον) στα βάθη του οποίου κείται ο πολυδύναμος αδήν της υποφύσεως, δημιουργεί ζωηρά συναισθήματα σχετιζόμενα με την χαράν της ανακαλύψεως, την αισθητικήν αντίληψη του κόσμου, την αλτρουιστική συμπεριφορά, την αντίληψη της γεύσεως και της δημιουργικότητος. Τέλος, ο ερπετικός εγκέφαλος (ήτοι τα βασικά γάγγλια ή βασικοί πυρήνες, μια ομάς από πυρήνες στον εγκέφαλο που διασυνδέονται με τον εγκεφαλικό φλοιό, τον θάλαμον και το εγκεφαλικόν στέλεχος) διαδραματίζει ουσιαστικόν ρόλο στην επιθετική, τελετουργική και εδαφική συμπεριφορά, στην καθιέρωση της ιεραρχίας των ομάδων, συμπεριλαμβανομένης και της σεξουαλικής συμπεριφοράς (έλεγχος των γυναικών, έλεγχος προσβάσεως σε αυτές), καθώς και του ελέγχου της χωρικής επικρατείας. Περιληπτικώς : Τα βασικά γάγγλια ελέγχουν τα αρχέγονα ένστικτα – Το μεταιχμιακόν σύστημα είναι υπεύθυνον για τα συναισθήματα – Ο Νεοφλοιός είναι υπεύθυνος για την αντικειμενικήν ή λογική σκέψη.
Δεν υπάρχει ανατροφοδότηση μεταξύ αυτών των δομών, αλλά τις περισσότερες φορές υπάρχει μια αδιατάρακτος εφαρμογή οποιασδήποτε συμπεριφοράς εκπεμπομένης από έν εκ των δύο εγκεφαλικών ημισφαιρίων ή από γονίδια ή ένστικτα.
Η συνεκτίμηση των δεδομένων των βιολογικών επιστημών σχετικώς με την ανθρωπίνη κοινωνική συμπεριφορά κατέστησε το ζήτημά της πολυπλοκότερον : Η άποψη που διετύπωσε για τα ανθρώπινα όντα ο διάσημος Ουγγροεβραίος μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος Άρθουρ Κέστλερ (Arthur Koestler 1905-1983) στο περιβόητο βιβλίον του «Το φάντασμα στην μηχανή» («The Ghost in the Machine»,1967) είναι μάλλον απαισιόδοξος : «Ο Homo sapiens είναι ουσιαστικώς μοναδικός στο ζωικό βασίλειο λόγω της ελλείψεως ενστικτωδών διασφαλίσεων του έναντι της θανατώσεως των ομοειδών του, των μελών του ιδικού του είδους». (Εδώ θα ημπορούσε επίσης να προστεθεί πως ο άνθρωπος είναι ένα από τα ολίγα πλάσματα που δεν έχουν ενστικτώδη αποστροφήν ενάντια στον κανιβαλισμό, οι σκύλοι, επί παραδείγματι, δεν ημπορούν να πεισθούν να φάγουν κρέας σκύλου !) Η εξήγηση του Κέστλερ για την συμπεριφορά μας είναι ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα εξελικτικόν ατόπημα. Αποτελείται, όπως προαναφέραμε, από τρεις επί μέρους «εγκεφάλους», τον έναν επί του άλλου: τον εγκέφαλον των ερπετών, τον εγκέφαλον των θηλαστικών και υπεράνω αυτών, τον ανθρώπινο νεοφλοιό.
Το αποτέλεσμα, όπως παρετήρησεν ο πολύς Μακλήν, είναι ότι όταν ένας ψυχίατρος ζητά από τον ασθενή να κατακλιθεί στην εξεταστική κλίνη, του ζητά να κατακλιθεί παραπλεύρως ενός ίππου και ενός κροκοδείλου ! Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει αναπτυχθεί με τόσον απίστευτο ρυθμό στα τελευταία 500.000 έτη, ώστε οι νευροφυσιολόγοι ομιλούν για μιαν «εγκεφαλικήν έκρηξη» και συγκρίνουν την ανάπτυξή του με αυτήν ενός επιθετικού νεοπλασματικού όγκου. Το πρόβλημα όπως λέγει ο Κέστλερ, είναι ότι αντί να μεταμορφώσει τον παλαιόν εγκέφαλο σε νέον –όπως το εμπρόσθιο άκρο των πρώτων ερπετών μετεξελίχθη σε πτερό πτηνού και ανθρωπίνη χείρα- η εξέλιξη έχει απλώς επικαλύψει μια νέαν εγκεφαλική δομή επάνω στην παλαιά και οι δυνάμεις τους επικαλύπτονται. Είμεθα ένα «ψυχικώς ανισόρροπον είδος», του οποίου η λογική υπονομεύεται πάντοτε από το συναίσθημα. Η εξέλιξη εκπτυσσομένη κατέλειπεν αφανείς αλλά δραστικές λειτουργικές ελλείψεις και ασυγχρονίες μεταξύ του νεοφλοιού και του υποθάλαμου. Αποτέλεσμα τούτου είναι ότι ο άνθρωπος δέχεται εν τέλει μιαν επικίνδυνη «παρανοϊκήν ανταύγεια» που εξηγεί την αυτοκαταστροφικότητά του.
Οι ανθρώπινοι θηρευτές, είναι η βιαία δύναμη οποιασδήποτε επαναστάσεως ή κρίσεως. Λειτουργούν δε ως παραβατικοί υιοί (με την ακριβή έννοιαν της φράσεως) της βιαίας, πονηράς και εγκληματικής τους μητέρας, της επαναστάσεως. Αυτή όμως είθισται να «τρώγει τα παιδιά της» : Στις περιόδους μετά τις εξεγερτικές κρίσεις, ένα ικανόν μέρος των ανθρώπων (των καλουμένων και «ανθρωποσαύρων», οι οποίοι είναι δολοφονικά, κυριαρχικά και αυτάρεσκα «άλφα» αρσενικά) με επικράτηση του ερπετικού τους εγκεφάλου στην ψυχονοητική τους συγκρότηση, συνήθως πεθαίνει δολοφονημένο από ένα βλήμα … «επαναστατικού» πιστολίου και αντικαθίσταται από μικρότερα και «ποινικώς αμβλύτερα» αρπακτικά. όπως π.χ. οι κλέφτες. Η κοινωνική ζωή καθίσταται ολιγότερον επικίνδυνος και πλέον συστημική, ενώ περιορίζεται εν πολλοίς η ερπετοειδής συμπεριφορά.
Η παγκόσμιος συστημική κρίση θα προκαλέσει μια παγκόσμιον απελευθέρωση των εν υπνώσει «ανθρωποσαύρων», με την αχαλίνωτο βιολογία και την ζωοκοινωνικότητά της έκδηλο σε όλα τα επίπεδα, από το χαμηλότερον έως το υψηλότερον. Θα αυξήσει δραματικώς τον ρόλον της βιοκοινωνικότητος στις κοινωνικές διαδικασίες. Πολλά χαρακτηριστικά αυτής της διαδικασίας είναι ήδη ορατά στις αταβιστικές μιμικές εξωτερικεύσεις των ήρωων των ταινιών, στην εκτεταμένη διαφήμιση που γίνεται στις αντικοινωνικές συμπεριφορές οι οποίες εμφανίζονται στην τηλεόραση, αλλά και στις επιθετικές μορφές της ομοφυλοφιλίας και του φεμινισμού που προβάλλονται αδιαλείπτως.
Έτσι, η παγκόσμιος κρίση θα ημπορούσε εν τέλει να προκαλέσει εκτενέστατο και βαθύτατο πρόβλημα επιβιώσεως του Homo Sapiens, πρόβλημα εκδηλούμενον πλέον στην ημερησία διάταξη. Καθώς η κρίση του αυξανομένου πληθυσμού θα εκδηλωθεί σαφώς εντός του εξελικτικού πλαισίου του περί υπάρξεως αγώνος για την επικράτησή του, καθίσταται αναντιρρήτως κοινωνιοβιολογική. O Homo Sapiens έχει ήδη διέλθει από αυτήν την περίοδον κατά τις ανώτερες παλαιολιθικές κρίσεις και «επέζησεν» (με τεράστιες βεβαίως απώλειες) στο χρονικόν διάστημα προ 15.000 έως 20.000 ετών.
Βεβαίως κατά την εποχήν εκείνην, η κρίση ήταν τοπικής και όχι παγκοσμίου φύσεως. Επίσης δεν υπήρχεν μία «πλανητική ανθρωπότης». Η Γη δεν ήταν γεμάτη από μονάδες πυρηνικής ενεργείας, εταιρείες με περιβαλλοντικώς επιβλαβείς μεθόδους παραγωγής ή όπλα μαζικών καταστροφών, πυρηνικά, βιολογικά, χημικά ή άλλων τύπων.
Ο μεγάλος τελικός της παγκοσμίου κρίσεως του καπιταλισμού (ειδικότερον μάλιστα στο πλαίσιον της αυξήσεως της γεωλογικής δραστηριότητος που προβλέπεται από τους γεωλόγους στο δεύτερον ήμισυ του 21ου αιώνος, λόγω ηυξημένης πιθανότητος αλλαγής της κλίσεως του γηίνου άξονος και της συνακολούθου ενδεχομένης αρχής μιάς νέας Εποχής των Παγετώνων κ.λπ.) θα ημπορούσε να καταλήξει ως μια διάχυτος μάχη ή ως «απόλεμος» αλλά εξοντωτικός ανταγωνισμός μεταξύ του Homo sapiens και της λοιπής βιοσφαίρας, όπως συνέβη κατά τον εκδηλωθέντα οικολογικόν ανταγωνισμόν εντός της ιδίας της υποοικογενείας των «Ανθρωπινών» (Homininae): Ο «ευρυτοπικός» (με διαιτητική και συμπεριφορικήν ευλυγισία) παμφάγος και περισσότερον επιδέξιος Homo Sapiens περιώρισεν τον τελικώς εξαφανισθέντα, κυρίως φυτοφάγον, Paranthropus Robustus, υπό την σκληράν εξελικτικήν αρχήν «ως νικητής ο ανθεκτικότερος τα παίρνει όλα».
Για να υπερβούμε την εξελισσομένη κρίση χρειαζόμεθα οπωσδήποτε μια νέα φιλοσοφίαν των σχέσεών μας με την φύση. Πρέπει να επανεξετάσουμε λεπτομερώς το δρώμενο σε βάθος και όχι μόνον να το επισκοπούμε αποσπασματικώς και εκλεκτικώς («παύσατε την αφελή ερασιτεχνική σκέψη και αναθεωρήσατε μεθοδικώς»). Να μελετήσουμε διεξοδικώς την «Γεωκαλλιέργειαν» 1 του Διαφωτισμού, αλλά και τον Χριστιανισμόν της Μεσαιωνικής Θεολογίας, εν συνδυασμώ με την αρχαίαν φιλοσοφία, εκκινούντες από τους ιδρυτικούς πατέρες τους και συμμετέχοντες ενεργώς με έναν διαφορετικόν πνευματικόν τρόπον.
Χρειαζόμεθα απαραιτήτως το κατά Σπένγκλερ Προμηθεϊκό – Φαουστιανό πνεύμα: Είμεθα φορείς του και δεν πρέπει να το περιφρονούμε. Το πυρ ήταν η πρώτη πραγματική συνιστώσα της τεχνολογίας. Ο Τιτάν Προμηθεύς έκλεψε την φωτιά από τους θεούς για να την δώσει ως δώρον στην ανθρωπότητα. Ο Προμηθεύς αντιπροσωπεύει την ικανότητα της ανθρωπότητος να ανακαλύψει νέες μορφές τεχνολογίας και νέες καθολικές φυσικές αρχές και να τις ενσωματώσει στην ζωή του ανθρωπίνου είδους, ώστε να τροποποιήσει την σχέση των ανθρώπων με ολόκληρο το σύμπαν.
Η τρέχουσα όψιμος καπιταλιστική κρίση, η οποία εξεκίνησεν με την κατάρρευση του σοβιετικού αντι-καπιταλισμού, είναι αντικειμενική. Το πραγματικόν μας καθήκον είναι να την υπερβούμε με τις ελάχιστες δυνατές απώλειες και το συντομότερον δυνατόν, να αποτρέψουμε την χρονική της επέκταση και εν πάσει περιπτώσει να την μειώσουμε σε διάρκεια ημίσεως κατ΄ελάχιστον αιώνος ή κατά το μέγιστον σε δύο. Το πρακτέον υπενθυμίζει την σειρά «Θεμέλιον» του βιοχημικού και διασήμου συγγραφέως επιστημονικής φαντασίας Ισαάκ Γιούντοβιτς Ασίμοφ, όπου ο φανταστικός ήρως του Χάρι Σέλντον (Hari Seldon), 2 κατανοεί πως η κατάρρευση της γαλαξιακής αυτοκρατορίας δεν ημπορεί να αποφευχθεί λόγω της ισχυράς πολυσνθέτου αντικειμενικής της φύσεως, αλλά η κρίση των «σκοτεινών αιώνων» θα ημπορούσε να μειωθεί από χιλιάδες έτη σε ένα. Βεβαίως, η επιστημονική φαντασία είναι επιστημονική φαντασία και η πραγματικότης είναι πραγματικότης, όμως η επιβεβαίωση των εικασιών του αειμνήστου Ιουλίου Βερν καταδεικνύει ότι η φαντασία αποτελεί ένα οιονεί παρόν ισχυρόν ενδεχόμενο.
Ωστόσον πραγματικότης και φαντασία είναι βαθέως αλληλένδετες στην ζωήν μας και όσον μεγαλυτέρα πρόοδο ή, όπως στην περίπτωση αυτήν, όσον περισσοτέρα οπισθοδρόμηση επιδεικνύουμε ως ανθρωπότης τόσον προφανέστερος θα καθίσταται ο σύνδεσμός τους.
Η υπέρβαση της κρίσεως συνεπάγεται την δημιουργίαν νέων γνώσεων, ειδικότερον δε νέων κλάδων (ή επιστημολογικών προγραμμάτων), με νέες μεθοδολογίες και ερευνητικά θέματα. Σε σύντομο χρονικόν διάστημα (ο χρόνος δεν περιμένει κανέναν άνθρωπο), πρέπει να αναπτύξουμε μιαν επαρκή θεωρία περί του μετα –καπιταλισμού, ως ειδικήν περίπτωση της θεωρίας των κοινωνικών συστημάτων, μεθοδολογικώς δομημένη πρωτίστως στην άρνηση της κληρονομίας του αστικού 19ου αιώνος, στην άρνηση της τριάδος «οικονομία-κοινωνιολογία-πολιτική επιστήμη». Αυτός είναι ο δρόμος της κριτικής της πολιτικής οικονομίας που υιοθέτησεν ο Μαρξ στο Κεφάλαιόν του και δεν ετελείωσεν ποτέ, ενώ οι μαρξιστές, εκτός από σπανιότατες περιπτώσεις, απεμακρύνθησαν από αυτόν εντελώς.
Με βάση αυτήν την θεωρίαν, πρέπει να αναθεωρήσουμε το ζήτημα της σχέσεως μεταξύ του υποκειμένου και του συστήματος, μεταξύ της «συνειδήσεως του έργου» και του «εφικτού» στην ιστορία, πρωτίστως στις πλέον ευαίσθητες περιόδους, όταν το έργον και οι αποφάσεις μίας μικράς ομάδος δεν «βαρύνουν» ολιγότερον από την μαζική «χιονοστιβάδα» των πολυπληθών αλλαγών. Είναι κοινό μυστικόν ότι ο σημερινός πολιτισμός υφίσταται μια κρίση δομών και λειτουργιών.
Πρέπει να αναθεωρήσουμε ολόκληρον την γεωκαλλιέργειαν του Διαφωτισμού και πολλές χριστιανικές ιδέες, ειδικότερον δε όλα όσα σχετίζονται με την βιολογία και την «φυσιολογικήν φύση» του ανθρώπου στις διαφορετικές της διαστάσεις και εκφάνσεις. Και για όλα αυτά είναι απαραίτητον να εμβαπτισθούμε στην αρχαία φιλοσοφία ! Βεβάιως, είναι ευκολότερον να το ειπούμε παρά να το πράξουμε, αλλά δεν υπάρχει άλλη διέξοδος. Για να υπερβούμε την επερχομένη κρίση του επερχομένου πελωρίου αριθμού ανθρώπων στο συντομότερο δυνατόν χρονικόν διάστημα και να σχηματίσουμε έναν κόσμον όντως ίσων ευκαιριών, όχι αναδημιουργούντες έναν εύπεπτο και «φιλελευθέρως» φτιασιδωμένο νέο καπιταλιστικό «παράδεισο».
Είθε να συνεχίσουμε να ζούμε ενδιαφέρουσες στιγμές της διαφοροποιουμένης πραγματικότητος, πράττοντες αξίως το καθήκον μας ώστε να επιτύχουμε την καλυτέρα της εκδοχή !
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Η Γεωκαλλιέργεια συνιστά την μελέτην του συνδυασμού των πολιτιστικών και γεωγραφικών δεδομένων, ιχνηλατούσα την διαπολιτισμικήν επικοινωνία και τις διεθνείς σχέσεις. Αφορά στην κατανομήν των πολιτιστικών συστατικών (ιδεών, τελετουργιών, αντικειμένων) την οποίαν εξετάζει στον χώρο.
2. Ο Χάρι Σέλντον είναι ένας φανταστικός χαρακτήρ στην σειρά Θεμέλιον των μυθιστορημάτων του Ισαάκ Ασίμοφ. Με την ιδιότητά του ως καθηγητή μαθηματικών στο «Πανεπιστήμιον του Στρήλινγκ» στον πλανήτη Τράντορ του γαλαξιακού κέντρου, ο Σέλντον αναπτύσσει την Ψυχοϊστορία, μιαν αλγοριθμική επιστήμη που του επιτρέπει να προβλέψει το μέλλον με πιθανοτικούς όρους. Με βάση την ψυχοϊστορία του, είναι σε θέση να προβλέψει την τελική πτώση της Γαλαξιακής Αυτοκρατορίας αλλά και να αναπτύξει ένα μέσον ώστε να μειωθεί η χιλιετία του χάους που θα ακολουθήσει.