Παρά τις αρχικές αποτυχίες, η ΕΕ επεκτείνει τη στρατιωτική αποστολή της στη Μοζαμβίκη
Η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδιάζει να επεκτείνει την δικαιοδοσία της στρατιωτικής της αποστολής στη Μοζαμβίκη, όπως ανεκοίνωσαν οι Υπουργοί Αμύνης των χωρών μελών της Ενώσεως την Τρίτη 14 Μαΐου, ολιγότερον μετά από μίαν εβδομάδα από την επιβεβαίωση του τερματισμού μιας παρομοίας αποστολής στην Δυτική Αφρική. Η εκπαιδευτική αποστολή του ευρωπαϊκού συγκροτήματος στην χώρα της νοτιοανατολικής Αφρικής επρόκειτο να ολοκληρωθεί τον προσεχή Σεπτέμβριον. Αυτή η αποστολή παρέχει εκπαίδευση σε πέντε μοίρες του πολεμικού ναυτικού και σε έξι λόχους ειδικών δυνάμεων της χώρας.
Η αποστολή, η οποία εξεκίνησεν το 2021 μετά από επανειλημμένες πιέσεις από την ηγεσία της (πρώην αποικιακής) πορτογαλικής κυβερνήσεως, επεκεντρώθη αρχικώς στην καταπολέμηση των ισλαμικών τρομοκρατικών ομάδων, εντός και πέριξ της παραλιακής πόλεως Κάμπου Ντελγκάντου (Cabo Delgado), πρωτευούσης της βορείου επαρχίας της Μοζαμβίκης, καθώς και στην προστασία των εκεί αμάχων.
Η αποστολή θα μετονομασθεί σε «Αποστολή Στρατιωτικής Βοηθείας της ΕΕ στην Μοζαμβίκη» και θα τροποποιηθεί ο σκοπός της «από πρότυπον εκπαιδεύσεως σε πρότυπο βοηθείας, το οποίον θα συνδυάζει συμβουλευτική, καθοδήγηση και εξειδικευμένη εκπαίδευση», όπως εδήλωσεν η «Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσεως» («European External Action Service» – EEAS). [Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσεως είναι η διπλωματική υπηρεσία και το αντίστοιχον Υπουργείον Εξωτερικών και Αμύνης της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Η Υπηρεσία τελεί υπό την εντολήν του Υπάτου Εκπροσώπου για την Εξωτερική Πολιτική και την Πολιτικήν Ασφαλείας της Ενώσεως, ο οποίος είναι επίσης Πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων και Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ διενεργεί την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης και της Κοινής Πολιτικής Ασφαλείας και Αμύνης].
Η αποστολή στην Μοζαμβίκη θα έχει επιπλέον προϋπολογισμόν 14 εκατομμυρίων ευρώ μεταξύ Ιουνίου 2024 και Ιουνίου του 2026.
Το Cabo Delgado φιλοξενεί ένα βιομηχανικόν συγκρότημα υγροποιημένου φυσικού αερίου – LNG, ύψους 18,45 δισεκατομμυρίων ευρώ, που ανήκει στην μεγάλη γαλλική εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου «Total Energies», συναφώς δε μέρος του έργου των διεθνών στρατιωτικών αποστολών είναι να διασφαλισθεί ότι οι διαδικασίες διαχειρίσεως του LNG ημπορούν να προστατεύονται από επιθέσεις ανταρτών.
Η αποστολή της ΕΕ θα εργασθεί παραλλήλως με τις επιχειρήσεις υπό την ηγεσίαν της «Αμυντικής Δυνάμεως της Ρουάντα», η οποία αναμένεται να προστεθεί στο απόσπασμα των 2.500 στρατιωτών της αποστολής, όπως και άλλες διεθνείς δυνάμεις.
Η «Αναπτυξιακή Κοινότης της Νοτίου Αφρικής» («Southern African Development Community» – SADC) διέθετεν ένα απόσπασμα περίπου 2.200 στρατιωτών στο Cabo Delgado, ως μέρος της ιδικής της τριετούς αποστολής που θα ολοκληρωθεί στον επικέιμενον Ιούλιο. Η SADC επεβεβαίωσεν πως η αποστολή δεν θα παραταθεί, παρά το ότι η Νότιος Αφρική, της οποίας οι 1.495 στρατιώτες αποτελούν τα δύο τρίτα της αποστολής, θα παραμείνει εκπροσωπουμένη εκεί μέχρι το τέλος του έτους. [Η «Αναπτυξιακή Κοινότης της Νοτίου Αφρικής» είναι ένας διακυβερνητικός οργανισμός με έδρα το Γκαμπουρούνι της Μποτσουάνα. Στόχος της SADC είναι να προωθήσει την περιφερειακή κοινωνικοοικονομική συνεργασία και ολοκλήρωση, καθώς και την πολιτική συνεργασία και την συνεργασία στον τομέα της ασφαλείας μεταξύ 16 χωρών στη νότιο Αφρική. Αν και οι πρωταρχικοί στόχοι της είναι η ανάπτυξη και η ανακούφιση της πενίας, η διατήρηση της ειρήνης καθίσταται ολοέν και σημαντικοτέρα για την SADC].
Η μοζαμβικανή εξέγερση των ισλαμιστών τζιχαντιστών, η οποία έχει φθάσει και στην γειτονική Τανζανία, έχει εκτοπίσει περισσοτέρους από 300.000 ανθρώπους. Στρατιωτικοί, ειδικοί στην περιοχή, έχουν προειδοποιήσει ότι η εξελισσομένη σύγκρουση είναι πιθανόν να καταστεί ένας μακροχρόνιος και πολυαίμακτος ανταρτοπόλεμος.
Η ΕΕ επεδίωξε σταδιακώς να αυξήσει τις προσφορές της για στρατιωτικήν υποστήριξη στα αφρικανικά κράτη, εν μέρει για να αντιμετωπίσει την αυξανομένη παρουσία άλλων ξένων κρατών και παραγόντων στην αφρικανική ήπειρο, συμπεριλαμβανομένης της περιβοήτου ρωσικής μισθοφορικής ομάδος Βάγκνερ. Ωστόσον, η εν λόγω λίαν δραστηρία ομάς έχει υποστεί μια σειρά αποτυχιών και έχει απωλέσει την προτέραν επιρροήν της στην κρίσιμο περιοχή του Σαχέλ, όπου η ΕΕ και η Γαλλία ελειτούργουν στρατιωτικές αποστολές για την αντιμετώπιση ισλαμικών τρομοκρατικών ομάδων.
Λίαν προσφάτως, η «Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσεως» (European External Action Service), ο διπλωματικός βραχίων του ευρωπαϊκού συγκροτήματος, ανεκοίνωσεν ότι η στρατιωτική της αποστολή στο Μάλι θα ολοκληρωθεί στις 18 Μαΐου. Η απόφαση της ΕΕ ακολουθεί μια «στρατηγικήν αναθεώρηση» από τους Υπουργούς Αμύνης του συγκροτήματος, επακριβώς δε κατά τα ανακοινωθέντα : «διαβουλεύσεις οι οποίες επραγματοποιήθησαν με τις αρχές του Μάλι και λαμβανομένης υπ΄όψη της επιτοπίου εξελίξεως της πολιτικής καταστάσεως, όσον και της καταστάσεως ασφαλείας», όπως ανέφερεν σε επίσημον δήλωσή της η «Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσεως».
Έκτοτε, η εθνική επιτροπή διαλόγου στο Μάλι ανεκοίνωσεν ότι η κυβέρνηση του ηγέτη της στρατιωτικής δικτατορίας συνταγματάρχη Ασιμί Γκοϊτά, θα παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 2027, το ενωρίτερον, οπότε και έχουν προγραμματισθεί δημοκρατικές εκλογές. Οι κάλπες είχαν αρχικώς προβλεφθεί για τον προσφάτως παρελθόντα Μάρτιον.
Ενώ η ΕΕ έχει εγκαταλείψει κάθε προσπάθειαν οικοδομήσεως πολιτικών σχέσεων με τα στρατιωτικά καθεστώτα στην περιοχή του Σαχέλ, έχει προσφέρει υποστήριξη για την άμυνα και την ασφάλεια σε πολλά γειτονικά κράτη της Δυτικής Αφρικής, συμπεριλαμβανομένης της Μαυριτανίας, της Σενεγάλης και της Ακτής Ελεφαντοστού, για να διατηρήσει και να ενισχύσει την επιρροήν της στην περιοχή
Βεβαίως η ΕΕ πρέπει (εκούσα – άκουσα) να αποδεχθεί την «νέα πραγματικότητα» των στρατιωτικών καθεστώτων στην μείζονα και κρισιμοτάτη περιοχή του Σαχέλ, άλλως θα κινδυνεύσει να χάσει από την Ρωσία και την Κίνα ό,τι έχει απομείνει από την επιρροήν της.
Όπως ήδη εδήλωσεν σαφέστατα από την 23η του παρελθόντος Ιανουαρίου, κατά την ακρόαση των επιτροπών εξωτερικών υποθέσεων και ανάπτυξεως του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο έγκριτος δημοσιογράφος και συγγραφεύς Ουλφ Λέσινγκ, διευθυντής του περιφερειακού προγράμματος του Σαχέλ στο διεθνοπολιτικόν «Ίδρυμα Κόνραντ Ανενάουερ» -συνδεόμενο προς την Χριστιανοκοινωνικήν Ένωση – στο Μάλι, (με έδρα στην πρωτεύουσα Μπαμακό): «Είναι πράγματι καταστροφή να βλέπουμε πόσον πολύ έχει απωλέσει την επιρροήν της η ΕΕ στην περιοχήν του Σαχέλ !»
Από τον Νοέμβριον του 2022, εν μέσω αυξανομένης αντιγαλλικής δυσαρεσκείας μεταξύ των εντοπίων, ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έληξεν την Επιχείρηση «Αμμόλοφος», την οκταετή ανάπτυξη γαλλικών στρατευμάτων για την αντιμετώπιση των ισλαμιστών ανταρτών στο Σαχέλ. Αυτό, σε συνδυασμόν με ένα κύμα διαδοχικών πραξικοπημάτων στο Σαχέλ και με την αυξανομένην επιρροή των ρωσικών οργάνων ασφαλείας, όπως ο αναδιαρθρωθείς όμιλος Βάγκνερ – έχει διαβρώσει βαρέως την επιρροήν της Ευρώπης στην περιοχή. Στα 10 έτη προ του 2023, η ΕΕ εδαπάνησεν 600 εκατομμύρια ευρώ σε πολιτικές και στρατιωτικές αποστολές στο Σαχέλ και εξεπαίδευσεν 30.000 μέλη των δυνάμεων ασφαλείας στο Μάλι και στον Νίγηρα.
Η τελευταία αλλαγή καθεστώτος ωδήγησεν σε ανατροπήν του Μοχάμεντ Μπαζούμ ως Προέδρου του Νίγηρος από μια στρατιωτική χούντα, με επικεφαλής τον στρατηγό Αμπντουραμάν Τσιανί. Μαζί με την Γαλλία, (πρώην αποικιακή ηγέτιδα και μείζονα διπλωματική παρουσία στην περιοχή), το διπλωματικόν σώμα της ΕΕ, ήτοι η προαναφερθείσα Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσεως, εξεπλάγη από τα αλληλοδιάδοχα πραξικοπήματα στην Μπουρκίνα Φάσο (την παλαιά Δημοκρατία του Άνω Βόλτα), στο Μάλι, στον Νίγηρα και στην Γκαμπόν.
Ο Λέσινγκ ανέφερε χαρακτηριστικώς : «Από τότε που ανετράπη ο Μπαζούμ, η ΕΕ και η Γαλλία εδυσκολεύθησαν να αποδεχθούν τις νέες πραγματικότητες !» : Οι αξιωματούχοι της ΕΕ αρχικώς ήλπιζαν ότι η «Οικονομική Κοινότης των Δυτικοαφρικανικών Κρατών» (Ecowas), ένα περιφερειακό συγκρότημα, θα επανέφερε τον Μπαζούμ στην εξουσία με κάποια στρατιωτική επέμβαση, αλλά οι ηγέτες της Ecowas εδιχάσθησαν ως προς αυτήν την επιλογή ή την επιβολήν κυρώσεων κατά της χούντας του στρατηγού Τσιανί.
Ο Λέσινγκ ανέφερεν ακόμη : «Βεβαίως δεν μου αρέσουν τα πραξικοπήματα και σαφώς πιστεύω στις εκλογές. Αλλά αν δεν εμπλακούμε, θα το πράξουν άλλοι», επισημαίνων ότι η Ρωσία ανέπτυξεν ταχέως δεσμούς πολιτικής και αμυντικής συνεργασίας με την χούντα, παρά το γεγονός ότι μέχρι το πραξικόπημα δεν είχε δώσει προτεραιότητα στις σχέσεις με τον Νίγηρα και δεν είχε πρεσβεία στην πρωτεύουσά του Νιαμέι. Και ο έμπειρος αναλυτής προσέθεσεν: «Χρειαζόμεθα μιαν αίσθηση realpolitik, [ήτοι εφαρμογήν πολιτικών και θέσεων που καθορίζονται από την ψυχρά λογική και τις επικρατούσες περιστάσεις και ανάγκες την δεδομένη στιγμήν, με στόχον καθαρώς το υλικόν κέρδος, δίχως ιδεολογικούς ή ηθικούς φραγμούς]. Η λύση να ακολουθήσουμε απλώς την καθοδήγηση της Ecowas δεν πρόκειται να λειτουργήσει, καθώς αυτή η οργάνωση έχει χάσει την αξιοπιστία της στα μάτια πολλών Αφρικανών.»
Το Ιράν, η Τουρκία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία και η Κίνα προσεπάθησαν επίσης να ενισχύσουν τους διπλωματικούς και οικονομικούς δεσμούς τους με τους στρατιωτικούς ηγέτες της ζώνης του Σαχέλ. Όπως εδήλωσεν σκωπτικώς ο Λέσινγκ «Αυτοί οι νέοι δράστες δεν τρώγουν μόνον το πρωινό μας, αλλά και το μεσημεριανό και το βραδινό μας !»
Τον περασμένο Σεπτέμβριον, κατά την ετησία ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την «Κατάσταση της Ενώσεως», η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είπε στους ευρωβουλευτές ότι η επιδείνωση της πολιτικής καταστάσεως και της ασφαλείας στην περιοχήν του Σαχέλ ενείχε «άμεσον ενδιαφέρον για την Ευρώπη — για την ασφάλεια και την ευημερία μας». Επίσης, ο επικεφαλής Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ εκυκλοφόρησεν ένα υπόμνημα, καλών τους Ευρωπαίους Υπουργούς να εξετάσουν πώς πρέπει να «αναπροσαρμόσει την προσέγγισή της στον Νίγηρα» η ΕΕ.
Ομοίως οι ΗΠΑ ηγωνίσθησαν να ανταποκριθούν στη νέα πολιτική κατάσταση στην περιοχή. Μέχρι στιγμής, η Ουάσιγκτον έχει καταφέρει να συνεχίσει να λειτουργεί μιαν αμερικανική βάση μη επηνδρωμένων αεροσκαφών στην πόλη Αγκαντέζ του Νίγηρος, αλλά αυτή η δραστηριότης θα ημπορούσε ενδεχομένως να καταργηθεί μετά τις συζητήσεις της κυβερνήσεως της Νιαμέι με την Ρωσία, σχετικώς με την «συνεργασίαν ασφαλείας Ρωσίας – Νίγηρος».
Ο Σενεγαλέζος οικονομολόγος, δόκτωρ Ζύλ Ολακουνλέ Γιαμπί, ιδρυτής και εκτελεστικός διευθυντής της «Δυτικοαφρικανικής Πολιτικής Ομάδος Προβληματισμού» («West Africa Citizen Think Tank – WATHI) εδήλωσεν περί του δρωμένου των διπλωματικών επιρροών στην περιοχή : «Υπήρξεν μια ρητή απόρριψη της Γαλλίας…και η ΕΕ έγινε σαφώς αντιληπτή ως υποστηρίκτρια της Γαλλίας ! Οι πολιτιστικοί και ιστορικοί δεσμοί μεταξύ της ΕΕ και του Σαχέλ δεν εγγυώνται μίαν προτίμηση για την Ευρώπη».
Το 2021 η ΕΕ καθώρισεν μια στρατηγική για την περιοχήν του Σαχέλ το 2021, αλλά την υπερέβησαν ταχέως τα γεγονότα και είναι «σοβαρώς αναχρονιστική και άσχετη», όπως εμφατικώς εδήλωσεν ο ιστορικός και πολιτειολόγος δόκτωρ Έλι Τενενμπάουμ, Διευθυντής του Κέντρου Σπουδών Ασφαλείας στο «Γαλλικόν Ινστιτούτον Διεθνών Σχέσεων» (Ifri – Institut français des relations internationales). Ο ίδιος ανέφερεν προσφυώς επί του εν λόγω διακυβεύματος : «… ο διάλογος πρέπει να διατηρείται, αλλά η συνεργασία ασφαλείας πρέπει να βασίζεται στην διακυβέρνηση».
Σημειωτέον ότι μια έρευνα του «Αφροβαρομέτρου» (Afrobarometer) που διεξήχθη το 2022 στον Νίγηρα, διεπίστωσεν πως ο πολιτικός και οικονομικός ρόλος της Κίνας στην χώρα εκρίθη θετικός από το 60% των πολιτών, με αντίστοιχο ποσοστόν για την Ιαπωνία το 47%, ενώ μόλις το 19% εθεώρησεν θετικόν τον ρόλον της ΕΕ. [Το Afrobarometer είναι ένα παναφρικανικό, ανεξάρτητο, μη κομματικό ερευνητικό δίκτυον, το οποίον καταμετρά την στάση του κοινού σε οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά θέματα στην Αφρική. Η έδρα της γραμματείας του ευρίσκεται στην Άκρα της Γκάνας, είναι δε εγγεγραμμένο ως εταιρεία περιορισμένης ευθύνης, με την εγγύηση του Τμήματος του Γενικού Γραμματέως της Δημοκρατίας της Γκάνας.]