ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΕΠΙΣΗΜΑ Η ΤΑΡΑΧΩΔΗΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΑ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ ΠΡΟΣ ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΗΝ ΕΕ

Η απόφαση των κρατών μελών της ΕΕ να ξεκινήσουν ενταξιακές συνομιλίες με την Ουκρανία έχει πλέον ξεκινήσει επισήμως μια μακρά διαδικασία που μπορεί να παρεμποδιστεί σε πολλά μεταγενέστερα στάδια, ενώ η αποτυχία του ευρωπαϊκού συγκροτήματος να εγκρίνει «πακέτο βοηθείας» 50 δισεκατομμυρίων ευρώ θα καθυστερήσει, αλλά πιθανότατα δεν θα εμποδίσει την εκταμίευση χρημάτων κρίσιμης οικονομικής στήριξης της ΕΕ για το Κίεβο. Κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής στις 14-15 Δεκεμβρίου, οι ηγέτες της ΕΕ συνεφώνησαν να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις πρόσβασης στην Ένωση με την Ουκρανία και τη Μολδαβία, να χορηγήσουν καθεστώς υποψήφιας χώρας στη Γεωργία και να αναβάλουν τις συνομιλίες με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, έως ότου ολοκληρώσει τις μεταρρυθμίσεις για την εκπλήρωση των κριτηρίων ένταξης. Ταυτόχρονα, απέτυχαν να καταλήξουν σε συμφωνία για την αύξηση της χρηματοδότησης της ΕΕ προς την Ουκρανία κατά 50 δισεκατομμύρια ευρώ, ως μέρος του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού του συγκροτήματος.

Τις εβδομάδες πριν από τη σύνοδο κορυφής, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν απείλησε να ασκήσει βέτο τόσο στην οικονομική βοήθεια για την Ουκρανία όσο και στην προσπάθεια ένταξης της χώρας στην ΕΕ (και οι δύο απαιτούν ομοφωνία μεταξύ των κρατών μελών του του ευρωπαϊκού συγκροτήματος), επικαλούμενος τη διαφθορά της Ουκρανίας και την έλλειψη προστασίας των μειονοτήτων για τους Ούγγρους που ζουν στη χώρα.

Αλλά εκτός από αυτές τις επίσημες δικαιολογίες, ο Όρμπαν χρησιμοποίησε το βέτο του ως μοχλό για να εξασφαλίσει περισσότερη χρηματοδότηση για την Ουγγαρία από τις Βρυξέλλες, οι οποίες έχουν παγώσει δισεκατομμύρια κονδύλια της ΕΕ που προορίζονταν για τη Βουδαπέστη «λόγω διαφθοράς» και ανησυχιών για το «κράτος δικαίου». Η απεμπλοκή στις 13 Δεκεμβρίου 10 δισεκατομμυρίων ευρώ που προορίζονταν για την Ουγγαρία, ευρισκόμενα στα «παγωμένα» ταμεία συνοχής της ΕΕ, ήταν πιθανότατα η αιτία για την οποία η Ουγγαρία αποφάσισε τελικά να μην αντιταχθεί στην έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών. Όμως το ποσό φάνηκε πως δεν ήταν αρκετό για να πείσει τον Όρμπαν να στηρίξει το πακέτο οικονομικής βοηθείας για την Ουκρανία, στο οποίο άσκησε βέτο.

• Για να επιτευχθεί η απαιτούμενη ομοφωνία σχετικά με την απόφαση να ξεκινήσουν επίσημα οι ενταξιακές συνομιλίες της ΕΕ με την Ουκρανία, ο Όρμπαν αποχώρησε από την αίθουσα ενώ διεξαγόταν η ψηφοφορία, σε μια κίνηση που φένεται πιθανόν ότι μάλλον είχε προσυμφωνηθεί σιωπηρά με άλλους ηγέτες της ΕΕ. Σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ, η ομοφωνία τηρείται ακόμη και αν απουσιάζει ένας από τους ηγέτες των 27 κρατών μελών. Αυτό επέτρεψε στον Όρμπαν να περισώσει την προσωπική του αξιοπρέπεια, χωρίς παράλληλα να εκτροχιάσει την συνολική προσπάθεια ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ.

• Τα κράτη μέλη της ΕΕ κατέληξαν επίσης σε μια προκαταρκτική συμφωνία για ένα 12ο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας, το οποίο σύμφωνα με πληροφορίες θα περιλαμβάνει απαγόρευση εισαγωγών ρωσικών διαμαντιών αλλά και μέτρα για την ισχυροποίηση της επιβολής ανώτατου ορίου τιμής στο ρωσικό πετρέλαιο.

Η έναρξη των διαπραγματεύσεων δεν εγγυάται στην Ουκρανία την μελλοντική ένταξη στην ΕΕ, η οποία αντιμετωπίζει μια μακρά διαδικασία προσχώρησης, γεμάτη με απαιτούμενες ομόφωνες εγκρίσεις σε πολλαπλά στάδια. Η απόφαση των κρατών μελών της ΕΕ να ξεκινήσουν ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία στέλνει μεν ένα μήνυμα ενότητας (αν και μόνο τυπικά, δεδομένης της de facto αποχής της Ουγγαρίας) πίσω από τη δέσμευση του ευρωπαϊκού συγκροτήματος για την ένταξη της χώρας στην ΕΕ, αλλά η κίνηση είναι σε μεγάλο βαθμό συμβολική και δεν εγγυάται μελλοντική ένταξη, η οποία πιθανότατα θα χρειαστεί χρόνια για να υλοποιηθεί και μπορεί να ανασταλεί σε μεταγενέστερα στάδια.

Επιπλέον, η Ουκρανία πρέπει να εφαρμόσει πολλαπλές οικονομικές, πολιτικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις για να γίνει μέλος της ΕΕ, κάτι που πιθανότατα επίσης θα χρειαστεί  χρόνια. Στην πραγματικότητα, η επίσημη έναρξη του διαπραγματευτικού πλαισίου για την ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα ξεκινήσει μόνο μετά την επόμενη σύνοδο κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τον Μάρτιο του 2024, πριν από την οποίαν η χώρα θα πρέπει να πληροί αρκετά πρόσθετα κριτήρια για την ένταξη της. Μετά από αυτό, η διαδικασία θα διαρκέσει ακόμη χρόνια και η πορεία προς την ένταξη θα απειλείται συνεχώς από το δικαίωμα αρνησικυρίας δυσαρεστημένων κρατών-μελών όπως η Ουγγαρία, που μπορεί να έχουν συμφέροντα να κωλυσιεργήσουν και να καθυστερήσουν τη διαδικασία με αντάλλαγμα παραχωρήσεις από τις Βρυξέλλες σε άλλα θέματα.

• Παρ΄ όλους τους περιορισμούς, η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα για την Ευρωπαϊκή Ένωση στον στρατηγικό στόχο της διεύρυνσης, και για την Ουκρανία στην επί δεκαετίες γεωπολιτική στροφή της προς τη Δύση, που τώρα προωθείται πιεστικά από τη ρωσική εισβολή.

• Η Κροατία, η τελευταία χώρα που εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, χρειάστηκε 10 χρόνια από την αίτησή της να γίνει μέλος του ενωσιακού συγκροτήματος προτού γίνει επίσημα αποδεκτή το 2013, μάλιστα δε τα εμπόδια στο δρόμο της ήσαν σαφώς πολύ χαμηλότερα από αυτά που αντιμετώπισε η Ουκρανία.

• Η επίσημη έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων τον Μάρτιο εξαρτάται από την πρόοδο της Ουκρανίας ως προς την εκπλήρωση των κριτηρίων ένταξης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνώρισε ότι η Ουκρανία είχε εφαρμόσει τέσσερις από τις επτά βασικές μεταρρυθμίσεις που είχε προηγουμένως προσδιορίσει ως απαραίτητες για την εκπλήρωση των προτύπων ένταξης, με μέτρα τα οποία κυρίως στοχεύουν στην ενίσχυση του κράτους δικαίου στη χώρα. Η ουκρανική κυβέρνηση σημειώνει τώρα πρόοδο στις υπόλοιπες συστάσεις, με μια νομοθεσία που στοχεύει στον περιορισμό της επιρροής των ολιγαρχών στην πολιτική της χώρας, αλλά και στη θέσπιση ικανού νομικού πλαισίου για την προστασία των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, που έχει ήδη παρουσιαστεί στο νομοθετικό σώμα στο κοινοβούλιο της Ουκρανίας.

Η κίνηση της Ουγγαρίας να ασκήσει βέτο στο πακέτο βοηθείας των 50 δισεκατομμυρίων ευρώ θα καθυστερήσει την εκταμίευση της κρίσιμης οικονομικής στήριξης της ΕΕ για την Ουκρανία, αλλά η Ένωση έχει ακόμα άλλες επιλογές για να συνεχίσει να χρηματοδοτεί το Κίεβο. Οι ηγέτες της ΕΕ θα πραγματοποιήσουν άλλη μια σύνοδο κορυφής για να συζητήσουν την οικονομική βοήθεια για την Ουκρανία τον ερχόμενο Ιανουάριο. Σε περίπτωση που οι Βρυξέλλες αποτύχουν να πείσουν την Ουγγαρία να άρει το βέτο της, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα είναι ακόμα σε θέση να το αντιμετωπίσει, ζητώντας από όλα τα άλλα κράτη μέλη να εγκρίνουν διμερή «πακέτα βοηθείας» για την Ουκρανία, τα οποία αθροιζόμενα θα ισοδυναμούν περίπου με το ίδιο ποσό που προοριζόταν προηγουμένως για το Κίεβο από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Ωστόσον, η παράκαμψη του βέτο της Βουδαπέστης θα κινδύνευε να δημιουργήσει ένα προηγούμενο και για άλλα κράτη μέλη της ΕΕ που θα ακολουθήσουν, προηγούμενο το οποίο θα μπορούσε να υπονομεύσει περαιτέρω την ενότητα της ΕΕ για την πρόοδο της Ουκρανίας. Επιπλέον, εάν η Ουγγαρία αποκλειστεί από τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας, άλλες χώρες της ΕΕ θα μπορούσαν να επιδιώξουν να αποκλειστούν στο μέλλον, μειώνοντας τελικά το χρηματικό ποσό που μπορεί να προσφέρει στο Κίεβο η Ένωση. Έτσι, ενώ η επιλογή να χορηγηθούν τα 50 δισεκατομμύρια ευρώ στην Ουκρανία εκτός της διαδικασίας προϋπολογισμού της ΕΕ «είναι στο τραπέζι», οι Βρυξέλλες θα προτιμήσουν να καταλήξουν σε συμφωνία με την Ουγγαρία για το θέμα. Μία συμφωνία με την οποία θα μπορούσαν να υποσχεθούν στην Βουδαπέστη ότι θα αποδεσμεύσουν περισσότερα κονδύλια της ΕΕ που προορίζονται για την χώρα των Μαγυάρων, κονδύλια που παραμένουν «παγωμένα» εν μέσω της συνεχιζόμενης διαμάχης για το κράτος δικαίου, με αντάλλαγμα την ανταποδοτική  στήριξη της Βουδαπέστης για το πακέτο βοηθείας.

• Στις 15 Δεκεμβρίου ο Ιρλανδός πρωθυπουργός Λίο Βαράντκαρ είπε ότι «είναι δυνατόν για τα 26 κράτη μέλη να παράσχουν τα χρήματα [για την Ουκρανία] σε διμερή βάση» και σημείωσε ότι η Ένωση εξετάζει «εναλλακτικές λύσεις». Συναφώς, η Εσθονή πρωθυπουργός Κάγια Κάλλας είπε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να υποστηρίζει οικονομικά την Ουκρανία και ότι υπάρχουν «διαφορετικοί τρόποι» με τους οποίους το ευρωπαϊκό συγκρότημα θα μπορούσε να το κάνει αυτό.

Αθανάσιος Κωνσταντίνου

Similar Posts